Er zijn heel veel materialen te koop waarmee je de vloeren, daken, gevels en / of andere onderdelen van je woning kunt isoleren. Isolatiemateriaal is vrijwel altijd gebaseerd op het insluiten van lucht binnen het materiaal. Het heeft daarom een vrij “luchtige” en dus geen compacte structuur. De isolerende werking gaat sterk achteruit als de ingesloten lucht kan circuleren. Het isolatiemateriaal moet daarom aan alle kanten luchtdicht worden afgesloten. Vaak wordt aan één zijde (de “warme” kant) een dampremmende laag aangebracht.
Als je isolatiemateriaal koopt, staat op de verpakking een R-waarde aangegeven. Dit getal geeft het warmte-isolerend vermogen van het materiaal aan en wordt bepaald door het soort materiaal en de dikte ervan. Hoe hoger de R-waarde, des te beter isoleert het materiaal. Behalve op de R-waarde kun je bij de keuze van het isolatiemateriaal onder meer ook letten op het vochtgedrag, de sterkte en stijfheid, de vormvastheid, de chemische weerstand en het brandgedrag van het materiaal.
Sommige materialen uit de natuur zijn ook uitstekend geschikt als isolatiemateriaal. Kurk is bijvoorbeeld een zeer goed natuurlijk isolatiemateriaal. Het wordt gemaakt van de boomschors van de kurkeik. Ook de vezels uit de schil van de kokosnoot worden wel toegepast. Deze worden verwerkt in warmte- en geluidsisolerende dekens. Zowel voor kurk als kokos zit het belangrijkste nadeel in de hoge prijs. Andere regelmatig gebruikte natuurlijke isolatiematerialen zijn onder meer houtsnippers, cellulosevlokken, kleikorrels, stro, vlas, riet en schapenwol.
Glaswol wordt voornamelijk van glasscherven gemaakt. Steenwol wordt gemaakt van gesteente en gerecycled steenwol. Deze minerale wollen worden onder meer toegepast in rollen of dekens voor het isoleren van schuine daken of als halfharde platen bij spouwisolatie. Vezels van glas- en steenwol kunnen voor irritatie zorgen. Draag daarom handschoenen en lange mouwen bij het verwerken, en eventueel een stofkapje (type P2).
Er wordt ook een keur aan synthetische isolatiematerialen geproduceerd. De bekendste hiervan zijn PUR en EPS. PUR is een kunststofschuim op basis van polyurethaan. Het is te koop als schuimplaten die op maat kunnen worden gezaagd. Daarnaast kan het in de vorm van schuim direct in de spouwmuur worden geïnjecteerd. PUR-schuim is waterafstotend en voorkomt rot en schimmelvorming.
EPS is het bekende “piepschuim”. Het wordt gemaakt van aardolie. Vaak zijn brandvertragers aan het materiaal toegevoegd om het brandveiliger te maken. EPS wordt verkocht in de vorm van bolletjes of blokken. EPS-blokken zijn net als PUR-platen makkelijk op maat te snijden, nemen geen vocht op en zijn daardoor ongevoelig voor schimmelvorming. Een duurdere en beter isolerende variant op EPS is XPS (geëxtrudeerd polystyreen).
Tot de andere synthetische isolatiematerialen behoort PIR (polyisocyanuraat). Het isoleert nog beter dan PUR en XPS en wordt vooral toegepast op platte daken.